Yurt dışında bulunan Türk Vatandaşlarının Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanun, 08.05.1985 tarihinde yürürlüğe girmiş olan 3201 sayılı Kanun‘dur. Bu kanunun temel amacı, yurtdışında geçen hizmet akdine dayalı çalışmaların Türkiye’deki sigortalılık açısından borçlanma yoluyla değerlendirilmesini sağlamak ve böylece yurt dışında gerçekleştirilen çalışmalara hukuki geçerlilik tanımak ve Türk vatandaşlarına sosyal güvenlik hakkı sağlamaktır. Bu yazıda, 3201 sayılı kanun kapsamında yurtdışı hizmet borçlanması konusunu ele alacağız. Yurtdışı borçlanması için gereken evraklar ve SGK yurtdışı borçlanma sorgulamasının nasıl yapılacağı gibi konuları açıklayacağız.
Sosyal Güvenlik Sistemi
Sosyal güvenlik sisteminin temel hedefi, sosyal riskler nedeniyle geliri azalan (iş kazası vb.) veya giderleri artan (hastalık vb.) kişilere gelir ve aylık bağlayarak veya giderlerini kısmen veya tamamen karşılayarak sosyal sorunları çözmektir.
Anayasa’nın 62. maddesi ise “Devlet, yabancı ülkelerde çalışan Türk vatandaşlarının aile birliğinin, çocuklarının eğitiminin, kültürel ihtiyaçlarının ve sosyal güvenliklerinin sağlanması, anavatanla bağlarının korunması ve yurda dönüşlerinde yardımcı olunması için gerekli tedbirleri alır.” hükmünü içermektedir.
Yurtdışı Hizmet Borçlanması Nedir?
Yurtdışı hizmet borçlanması, sigortalının yurt dışında geçen süreyi gerçek bir çalışma ve süresince ödenmiş prim bulunmaması durumunda, borçlanma bedelini ödeyerek hizmet süresine eklemesine olanak sağlayan bir borçlanma yöntemidir. Bu borçlanma sayesinde sigortalılar, uzun vadeli sigorta kollarından aylık alma imkanına sahip olurlar.
Bazı sigortalılar, sigortalık koşullarını taşımalarına rağmen süresi içinde tescil başvurusunda bulunmamış veya Kurumca otomatik olarak tescilleri yapılmamış olabilirler. Bu durumdaki sigortalılar, çeşitli tarihlerde yürürlüğe giren kanunlar sayesinde geçmişe dönük vergi sürelerini borçlanarak hizmet süresi kazanma fırsatına sahip olurlar.
Borçlanma Koşulları
Yurtdışı hizmet borçlanması için bazı şartlar ve kısıtlamalar mevcuttur. Bu şartlar şunlardır:
Türk Kamu Düzenini Bozmamak: Yurtdışında geçen çalışmanın Türk kamu düzenini bozar nitelikte olması durumunda borçlanma yapılamaz. Yani, toplumun temel değerlerine aykırı veya tehlikeli bir faaliyetin söz konusu olduğu durumlarda borçlanma mümkün değildir.
Ulusal Mevzuatın İzin Vermediği Durumlar: Bazı durumlarda yabancı ülkenin iç mevzuatı borçlanmaya izin verse bile, Türkiye’nin ulusal mevzuatında böyle bir izin verilmeyebilir. Bu durumlarda, sigorta kapsamına alınan sürelerin 3102 sayılı kanun kapsamında borçlanılması mümkün değildir.
Borçlanma kapsamında olan süreye “Hizmet” adı verilmektedir. 3102 sayılı kanunun 1. maddesine göre, hizmet sürelerinin değerlendirilmesi, yurt dışı borçlanma koşulları olumlu ve olumsuz olmak üzere iki başlık altında toplanmaktadır. Bu başlıklar, borçlanmanın yapılıp yapılamayacağını belirlemektedir.
A- Olumlu Borçlanma Koşulları:
–Türk vatandaşı olmak.
–18 yaşını doldurmuş olmak.
–Belirli nitelikte yurtdışı sürelerine sahip olmak.
–Hizmetleri belgelendirmek.
–Yazılı istekte bulunmak.
B- Olumsuz Borçlanma Koşulları:
Belirtilen sosyal güvenlik kuruluşlarına prim ödenmemiş olması. Yani sigorta primleri ödenmemiş süreler borçlanma kapsamında değildir.
Yurtdışında geçen sigortalılık süreleri, bu süreler arasında veya sonunda her birinde bir yıla kadar olan işsizlik süreleri ve ev kadını olarak geçen süreler borçlanma kapsamında değildir.
Bu yazımızla birlikte daha önce yazmış olduğumuz hizmet tespit davası başlıklı yazımızı da okuyabilirsiniz.
Yurtdışı Hizmet Borçlanma Başvurusu Ve Talep Dilekçesi
Yurtdışı hizmet borçlanması yapmak için ilk adım, Yurtdışı Hizmet Borçlanma talep dilekçesini doldurmaktır. Bu dilekçe, Sosyal Güvenlik İl Müdürlükleri veya Sosyal Güvenlik Merkezleri’nden temin edilebileceği gibi, başvuru sahipleri tarafından Sosyal Güvenlik Kurumu web sitesinden de alınabilir.
Kanunun 1. maddesine göre borçlanma, yazılı bir isteğe bağlıdır. Borçlanma başvuruları, Kurum tarafından hazırlanan ve kurumun internet sitesinde yayımlanan “Yurt Dışı Hizmet Borçlanma Talep Dilekçesi” ile yapılır. Bu dilekçede, borçlanma kapsamında geçen sigortalılık veya ev kadını olarak geçen süreleri bulunan kişinin şu bilgileri yer alır:
- Adı soyadı ve T.C. kimlik numarası,
- Borçlanmak istenilen sürenin niteliği ve süresi,
- Borçlanma miktarının hesabında kullanılacak olan günlük prime esas kazanç tutarı,
- Tebligat adresi,
- Türkiye’de sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi geçen çalışmaları varsa, ilgili kurumun adı, sigortalılık statüsü ve sicil numarası ve süresi.
Yurtdışı borçlanma talep dilekçesi ve konu hakkında daha detaylı bilgiye https://www.sgk.gov.tr/Content/Post/d4df88e5-f0a2-4a62-a793-949cf611f0a6/Yurtdisi-Borclanma-Islemleri-2022-08-02-11-32-55 adresinden de erişebilirsiniz.
Bu talep dilekçesiyle birlikte gerekli belgeler ve bilgiler ilgili kuruma sunulur ve borçlanma başvurusu tamamlanmış olur.
Konu ile ilgili olması nedeniyle daha önce yazmış olduğumuz bağkur tespit davası başlıklı yazımızı da buradan okuyabilirsiniz.
Yurtdışı borçlanma talep dilekçesi için SGK’nın sayfasından ulaşabilirsiniz.
Talep dilekçesine erişmek için tıklayınız.
Yurtdışı Hizmet Borçlanması İçin Belgelendirme Mecburiyeti Ve İstenen Belgeler:
A) Sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmış ülkelerde geçen sürelere ait belgeler;
Talep sahiplerinin sosyal güvenlik sözleşmesi akdedilmiş ülkelerde geçen sigortalılık ve/veya işsizlik sürelerini borçlanabilmeleri için aşağıdaki belgelerin ibraz edilmesi gerekmektedir:
- Çalışılan ülkede bağlı bulunulan sosyal sigorta kurumlarınca düzenlenmiş sigortalılık sürelerini gösterir belge (hizmet cetveli-sigorta kartları) aslı ile birlikte Türkiye’de yeminli tercüme bürolarınca ya da yurt dışında bulunan Türk temsilciliklerince akredite edilmiş tercümanlarca yapılmış ve ilgili temsilcilikçe onaylanmış tercümesi.
- İlgili ülkelerdeki Türk büyükelçilikleri, başkonsoloslukları, çalışma ve sosyal güvenlik müşavirlikleri veya ataşelikleri gibi temsilciliklerden alınacak hizmet belgesi. Bu belge, talep sahibinin durumuna uygun olanını Kuruma ibraz etmelidir.
- Yurt dışında kendi adına ve hesabına çalışanların bağlı oldukları vergi dairesi, ilgili meslek kuruluşu veya birliklerince verilen hizmet belgesi.
Yurtdışında geçen sigortalılık veya işsizlik sürelerini belgelendirmek için bu belgelerin Kurum’a sunulması gerekmektedir. Belgelerin orijinali veya noter onaylı kopyası ve tercümeleri talep edilir. Bu belgelerin eksiksiz ve doğru şekilde sunulması, borçlanma sürecinin düzgün ve hızlı bir şekilde tamamlanmasına yardımcı olacaktır.
B) Sosyal güvenlik sözleşmesi akdedilmemiş ülkelerde geçen sürelere ait belgeler;
Talep sahiplerinin sosyal güvenlik sözleşmesi akdedilmemiş ülkelerde geçen sigortalılık ve/veya işsizlik sürelerini borçlanabilmeleri için aşağıdaki belgelerin ibraz edilmesi gerekmektedir:
- Bulunulan ülkelerdeki Türk büyükelçilikleri, başkonsoloslukları, çalışma ve sosyal güvenlik müşavirlikleri veya ataşelikleri gibi temsilciliklerden alınacak hizmet belgesi.
- Yurt dışında çalıştıkları iş yerlerinden alacakları hizmet sürelerini gösterir bonservisleri ile birlikte pasaportlarında bulunan çalışma izinlerinin tercümeleri.
- Gemi adamlarının, çalıştıkları geminin bayrağını taşıdıkları ülkelerde bulunan Türk konsoloslukları, çalışma ve sosyal güvenlik müşavirlikleri veya ataşelikler gibi temsilciliklerden alacakları ve yurtdışı borçlanma için kullanılacağı belirtilen hizmet belgeleri veya gemilerde çalıştıklarını gösterir belgelerde kayıtlı bulunan çalışma izinlerinin tercümeleri ya da pasaportlarında çalışma süreleri ile örtüşen giriş-çıkış tarihlerini gösterir sayfaların örneklerinden durumlarına uygun olanını Kuruma ibraz etmeleri gerekmektedir.
Bu belgelerin doğru ve eksiksiz olarak Kurum’a sunulması, yurtdışı hizmet borçlanması başvurusunun başarıyla sonuçlanması için önemlidir. Belgelerin resmi tercümeleri ile birlikte ibraz edilmesi gerekmektedir.
C) Ev kadını olarak geçen sürelere ait belgeler;
Yurt dışında ev kadını olarak geçen sürelerin borçlandırılabilmesi için aşağıdaki belgelerin ibraz edilmesi gerekmektedir:
- Fotoğraf, künye bilgileri ve yurda giriş-çıkış tarihlerinin kayıtlı olduğu pasaport sayfa fotokopileri veya emniyet müdürlüklerinden alınacak yurda giriş-çıkış tarihlerini gösterir çizelge.
- İkamet edilen ülke mercilerinden alınacak ikamet belgesinin, Türkiye’de yeminli tercüme bürolarınca ya da yurt dışında bulunan Türk temsilciliklerince akredite edilmiş tercümanlarca yapılmış ve ilgili temsilcilikçe onaylanmış tercümesi.
- Türk büyükelçilikleri, başkonsoloslukları, çalışma ve sosyal güvenlik müşavirlikleri veya ataşelikleri gibi temsilciliklerce düzenlenen ikamet belgesi.
Durumlarına uygun olan belge, Kuruma ibraz edilmelidir. Ancak Kurumca “Emniyet Genel Müdürlüğü Pasaport Giriş/Çıkış Bilgileri Projesi”nden (EGMP) borçlanılmak istenilen süreler ait giriş-çıkış tarihlerinin tespitinin yapılabilmesi durumunda, yurda giriş-çıkış belgesi ayrıca istenmeyebilir.
Bu belgelerin eksiksiz ve doğru şekilde sunulması, ev kadını olarak geçen sürelerin borçlanma işleminin düzgün bir şekilde tamamlanması için önemlidir. Belgelerin resmi tercümeleri ile birlikte ibraz edilmesi gerekmektedir.
Hizmet tespit davalarında her zaman önemli bir konu olarak duran 1 günlük hizmet tespit davası başlıklı makalemizi de okuyabilirsiniz.
Yurt Dışı Borçlanmasına Dair Süreç Ve Kanunlar
1978 yılında çıkarılan 2147 sayılı kanunla yurt dışında yaşayan Türk vatandaşlarının sosyal güvenliklerinin sağlanması için önemli bir adım atılmıştır. Bu kanunla, yabancı ülkelerde çalışmış veya çalışmakta olan Türk vatandaşlarına, ikili veya çok taraflı sosyal güvenlik sözleşmesi olup olmamasına bakılmaksızın, yurt dışında geçen hizmetlerinin tamamını borçlanma imkânı tanınmıştır.
Daha sonraki dönemde 2147 sayılı kanun kaldırılarak, kazanılmış haklarını koruyanlar için 3201 sayılı Yurt Dışında Bulunan Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanun kabul edilmiştir. Bu kanunun 3. maddesinde, yurtdışı borçlanma hakkının kullanılması için başvurulacak kuruluşlar belirtilmiştir.
Bu düzenlemelerle birlikte, yurt dışında yaşayan Türk vatandaşlarına yurt dışında geçen hizmetlerini borçlanarak sosyal güvenliklerini sağlama imkânı tanınmıştır. Yurtdışı borçlanması için gerekli adımlar ve başvuru süreci, belirtilen kanunlar ve ilgili kurumların yönergeleri doğrultusunda yürütülmektedir.
Yurt Dışı Borçlanması Nasıl Yapılır?
Yurt dışında çalışmış veya çalışmakta olan Türk vatandaşlarının yurt dışında geçen hizmetlerini sosyal güvenlikleri bakımından borçlanabilmesi için izlemeleri gereken adımlar şunlardır:
Başvuru Süreci: Yurt dışında geçen hizmetleri borçlanmak isteyen kişiler, Yurt Dışı Hizmet Borçlanma talep dilekçesini doldurmalıdır. Bu dilekçe, Sosyal Güvenlik İl Müdürlükleri, Sosyal Güvenlik Merkezleri veya Sosyal Güvenlik Kurumu’nun web sitesi üzerinden temin edilebilir.
Belgelerin Hazırlanması: Başvuru sahipleri, yurt dışında geçen sigortalılık veya ev kadını olarak geçen süreleri belgelendirmek için gerekli belgeleri hazırlamalıdır. Bu belgeler arasında sosyal güvenlik kurumlarından alınmış sigortalılık sürelerini gösteren belgeler, pasaport fotokopileri, ikamet belgeleri, çalışma izinleri gibi belgeler yer alabilir.
Belgelerin Tercüme ve Onayı: Yabancı dilde olan belgelerin Türkçe’ye tercüme edilmesi gerekmektedir. Bu tercüme işlemi, Türkiye’de yeminli tercüme bürolarınca veya yurt dışındaki Türk temsilciliklerince akredite edilmiş tercümanlarca yapılmalıdır. Ayrıca, belgelerin ilgili Türk temsilciliklerince onaylanması gerekmektedir.
Başvuru Yerine İletilmesi: Belgeler, başvuru sahibi tarafından Sosyal Güvenlik Kurumu’na iletilmelidir. Belgelerin eksiksiz ve doğru şekilde sunulması önemlidir, aksi halde başvuru süreci uzayabilir veya olumsuz sonuçlanabilir.
Değerlendirme ve Sonuç: Sosyal Güvenlik Kurumu, başvuruları değerlendirir ve uygun görülen sürelerin borçlanılmasına izin verir. Başvuru sahibi, başvurusunun sonucunu yazılı olarak öğrenir ve borçlanma bedelini ödeyerek sürelerini borçlandırabilir.
Önemli Not: Başvuru sahipleri, yurtdışında geçen hizmetleri için borçlanma sürecine başlamadan önce Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan bilgi alabilir ve danışmanlık hizmetinden yararlanabilir. Ayrıca, her ülkenin sosyal güvenlik mevzuatı farklı olabilir, bu nedenle başvuru yapmadan önce mevzuata uygunluğunun kontrol edilmesi önemlidir.
Ülkemizin Taraf Olduğu Sosyal Güvenlik Anlaşmaları
Türkiye, yurt dışında çalışan vatandaşlarının hak ve menfaatlerini korumak amacıyla çeşitli ülkelerle sosyal güvenlik anlaşmaları imzalamıştır. Bugüne kadar Türkiye ile toplam 35 ülke arasında sosyal güvenlik anlaşması yapılmıştır. Bu anlaşmalar, çalışanların sosyal güvenlik haklarının diğer ülkelerde de korunmasını ve aylıklarının ödenmesini sağlamaktadır.
İmzalanan sosyal güvenlik anlaşmalarışunlardır:
- İngiltere
- Almanya
- Hollanda
- Belçika
- Avusturya
- İsviçre
- Fransa
- Danimarka
- Libya
- İsveç
- Norveç
- Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC)
- Kanada
- Makedonya
- Arnavutluk
- Azerbaycan
- Gürcistan
- Romanya
- Quebec (Kanada)
- Bosna-Hersek
- Çek Cumhuriyeti
- Lüksemburg
- Hırvatistan
- Slovakya
- Sırbistan
- İtalya
- Kore
- Karadağ
- Tunus
- Macaristan
- Moldova
- Kırgızistan
- Moğolistan
- Polonya
Ayrıca, Bulgaristan ile 1 Mayıs 1989 tarihinden sonra Türkiye’ye göç etmiş kişilerin, Bulgaristan Cumhuriyeti Kanunlarına göre verilmesi gereken emekli aylıklarının Türkiye’de ödenmesine yönelik sosyal güvenlik alanında iş birliği anlaşması da imzalanmıştır.
Bu anlaşmalar, Türk vatandaşlarının yurt dışında çalışma sürelerine ilişkin sosyal güvenlik haklarının korunması ve uluslararası iş birliğini sağlama amacıyla büyük önem taşımaktadır.
Yurtdışı Borçlanma İşlemleri İçin Başvuru Yerleri
Yurtdışında çalışan vatandaşlarımızın yurt dışında geçen hizmetlerini borçlanabilmesi için başvuruları Sosyal Güvenlik Kurumu’na yapmaları gerekmektedir. Başvuru işlemleri aşağıdaki şekilde gerçekleştirilmektedir:
Yurtdışında 8 Mayıs 2008 tarihinden önce veya sonra geçen hizmet sürelerini, bu tarihten sonra borçlanma talebinde bulunanların, borçlanma talep tarihinden önce Türkiye’de en son defa Sosyal Güvenlik Kurumu’na tabi çalıştığı yerdeki Sosyal Güvenlik İl Müdürlükleri veya Sosyal Güvenlik Merkezlerine başvurmalıdır. Türkiye’de ikamet kaydı olmayan kişilerin başvuruları ise nüfusa kayıtlı oldukları ildeki Sosyal Güvenlik İl Müdürlükleri veya Sosyal Güvenlik Merkezlerine yapılmalıdır.
506 sayılı Kanunun geçici 20. maddesine tabi sandıklardan birine tabi çalışması olanların borçlanma işlemleri, ilgili sandık tarafından sonuçlandırılacaktır.
Türkiye’de herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna tabi çalışması bulunmayanların sigortalılık süreleri ile ev kadını olarak geçen sürelerine ait borçlanma işlemleri, başvuru sahibinin Türkiye’de ikametgahının bulunduğu yerdeki Sosyal Güvenlik İl Müdürlükleri veya Sosyal Güvenlik Merkezlerince gerçekleştirilecektir.
Kendilerine veya hak sahiplerine sosyal güvenlik sözleşmesi uygulanmak suretiyle kısmi aylık bağlanmış olanların borçlanma işlemleri (Almanya hariç), son defa 5510 sayılı Kanunun 4. maddesinin (c) bendi kapsamında çalışanların borçlanma işlemleri Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürlüğü/Yurtdışı Sözleşmeler ve Emeklilik Daire Başkanlığı tarafından gerçekleştirilecektir.
Bu bilgiler doğrultusunda, yurt dışında geçen hizmetleri borçlanmak isteyenler, belgeleri ve Yurtdışı Borçlanma Talep dilekçesi ile Sosyal Güvenlik Kurumu’na başvurmalıdır.
Sonuç
Bu makalemizde yurt dışı hizmet borçlanması tüm detayları ile ele alınmıştır. Yurtdışında bulunan vatandaşlarımız için süreci uzaktan tek başına takip etmek hiçte kolay değildir. Bu nedenle konusunda uzman bir Ankara iş hukuku avukatı ile yola devam etmek ve hukuki destek almak bir mağduriyet yaşamamak ve sürecin takibi adına çok önemlidir. Emef Hukuk uzman kadrosu ile yurtdışı hizmet borçlanması konusunda tüm hukuki desteği vermekte ve gerekli yardımı sağlamaktadır. Bu ve buna benzer konular ulusulararası hukuk alanına da girmektedir. Bu konuda uzman ve tecrübeli bir uluslararası avukat ile yola çıkmanız, danışmanız ve gerekli araştırmayı yapmanız önemlidir.